Park Vogelenzang is een monumentaal ensemble van zorggebouwen uit de vorige eeuw. Geordend in de geometrie van een centrale as en ondergedompeld in een eeuwenoud landschap op de rand van een strandwal. De zelfvoorzienende psychiatrische inrichting met op het hoogste punt de oude watertoren bestaat nu nog uit het voormalige hoofdgebouw, een kliniek voor mannen en een voor vrouwen en een hoog oprijzende kerk. De gebouwen worden getransformeerd en krijgen gezelschap van ongeveer 250 nieuwe woningen.
Open gebieden en landschappelijke bijzonderheden worden in de drukke Randstad steeds waardevoller. In Park Vogelenzang wordt dit dan ook gekoesterd. Het terrein is gelegen op de binnenduinrand met een zeldzaam binnenduinbos en prachtig parkbos en heeft zijn oorsprong als 16e-eeuwse buitenplaats. Juist vanwege de vestiging in 1924 van het instellingen terrein met het bijpassende gebouwenensemble van architect A.T. Kraan is het gebied aangewezen als gemeentelijk monument. Uniek is dat gebouwen en stedenbouw en landschap ontworpen is door één en dezelfde architect.
Veranderingen in de zorg maken dat de intensiteit van oorspronkelijk gebruik op het terrein lager is geworden. De oude ‘Geestgronden’ veranderen van een monofunctioneel psychiatrisch zorgterrein, naar een terrein waar ruimte is voor allerlei functies. Zowel het landschap en de monumentale gebouwen uit de jaren ‘20 van de vorige eeuw blijven behouden. Nieuwe woningen worden met de grootste zorgvuldigheid ingepast. Op het terrein blijft plaats voor de meest kwetsbare groep patiënten die langdurige zorg nodig hebben.
Het landschap vormt de basis voor de herontwikkeling. Het zuidelijk deel met het bos blijf onaangeroerd. Het noordelijk deel wordt een groen woongebied waarbij de zorgfunctie op het terrein behouden blijft middels een ‘zachte zonering’ en er ruimte is voor kleinschalige horeca en retail. De eeuwenoude bomenstructuren zijn gevrijwaard van bebouwing. Het Stedenbouwkundig Plan beschrijft de randvoorwaarden waarbinnen op een organische manier een geleidelijke transformatie kan plaatsvinden. Dit gebeurt door het vastleggen van een duurzaam landschappelijk raamwerk. In dit raamwerk is het bos, de open ruimte van de centrale as, groene parkachtige ruimte, het water van de Leidsevaart en de bestaande laan opgenomen.
De bouwvelden vormen de contramal van het landschappelijke raamwerk. De bebouwing kan vervolgens op een flexibele manier gerealiseerd worden binnen vastomlijnde ontwikkelingsgebieden. De totale omvang van de ontwikkelingsgebieden beslaat een oppervlakte van 15,7 hectare. Dit komt overeen met ongeveer 41% van het totale plangebied. Binnen deze gebieden vallen zowel de te behouden bebouwing als de mogelijkheden voor nieuwbouw op het terrein. Park Vogelenzang is op deze manier opgedeeld in acht deelgebieden. De oorspronkelijke centrale as wordt in ere hersteld en het hart van Park Vogelenzang. Oud en nieuw zijn samen te gast in een uitzonderlijk landschap.
