Rotterdam is bijzonder, mooi en hard to get. De stad daagt uit, wat ons stimuleert om deze te bestuderen en te begrijpen. Vandaar dat we naast opdrachten in Rotterdam ook regelmatig voorstellen doen om iets aan de stad toe te voegen. Gevraagd en ongevraagd advies dat we graag ter discussie stellen. Alles voor een betere stad!
"De gebouwen en veranderingen zullen de komende jaren in Rotterdam waarschijnlijk kleiner zijn dan voorheen, maar misschien ook principiëler van aard"
Het Glashavenhuis: Klein beginnen
Hoe een plan met een footprint van 150m2 tot een visie op de stad leidde.
In het najaar van 2007 heeft studio Hartzema op eigen initiatief een invulplan gemaakt voor een vergeten en vervallen hoek op het Wijnhaveneiland. Een compact woontorentje op een kavel van 150m2 zagen wij als een mooie afronding voor de herontwikkeling van het eiland en als de ontbrekende bouwsteen aan de Glashaven. Ondanks initiële steun vanuit de gemeente stuitte het plan op weerstand uit de buurt en werd deze steun weer ingetrokken. In het laatste gesprek met wethouder Karakus werd toen wel gesproken over de potentie die de gaten en gaatjes van de stad zouden kunnen hebben: Rotterdam Klein&Fijn was geboren.
De basis hiervoor wordt gevormd in een onderzoek naar de openbare ruimte van Rotterdam.
"De ervaring van overmaat aan open(bare) ruimte in Rotterdam wordt vaak aangemerkt als een gebrek van de stad"
De ruimte van Rotterdam
Rotterdam heeft een veel minder herkenbaar stratenpatroon dan Den Haag of Amsterdam. Eerder lijkt de stad een aaneenschakeling van een aantal kleinere stratenpatronen die allemaal hun eigen verhaal vertellen. Het is moeilijk om hier een directe conclusie aan te verbinden of het zou moeten zijn dat de stad minder makkelijk te bevatten is en daardoor wellicht minder eenvoudig is toe te eigenen. Opvallend is ook dat het aantal straten in Rotterdam veel kleiner is dan in Amsterdam en Den Haag. Dit heeft tot gevolg dat de stad grover is en dat er uit minder routes te kiezen valt. Dit kan weer tot gevolg hebben dat het beeld van stad sterk vereenvoudigd wordt. Waarbij de eenvoud zowel op te vatten is als duidelijkheid als versimpeling. Wanneer de oppervlakte van de openbare ruimte gedeeld wordt door de lengte (de straten) levert dit de gemiddelde breedte van de openbare ruimte. En dan wordt het verschil met andere steden ineens meetbaar. De straten van Rotterdam blijken gemiddeld ongeveer tot 1,5 keer zo breed als in beide andere steden.
"Rotterdam lijkt door zijn geografie en geschiedenis bovengemiddeld bedeeld te zijn met breuklijnen"
Onderbroken Rotterdam
Iedere stad heeft onregelmatigheden, ontstaan door geografie, planvorming of tijdsgeest. Het zijn vaak lijnen die de continuïteit van de stad onderbreken. Deze breuklijnen kunnen ervaren worden als welkome verrijkingen van de stad of als ongemakkelijke onderbrekingen van het geheel. Rotterdam lijkt door zijn geografie en geschiedenis bovengemiddeld bedeeld te zijn met breuklijnen in de stad. De combinatie van de brandgrens, wederop, stadsvernieuwing, water en grote wegen geeft een versnipperde stad die zich lastig laat begrijpen.
"Rotterdam heeft een veel minder herkenbaar stratenpatroon dan Den Haag of Amsterdam, en bovendien is het aantal straten veel kleiner"
De straten van Rotterdam
Rotterdam heeft een veel minder herkenbaar stratenpatroon dan Den Haag of Amsterdam. Eerder lijkt de stad een aaneenschakeling van een aantal kleinere stratenpatronen die allemaal hun eigen verhaal vertellen. Het is moeilijk om hier een directe conclusie aan te verbinden of het zou moeten zijn dat de stad minder makkelijk te bevatten is en daardoor wellicht minder eenvoudig is toe te eigenen.
Opvallend is ook dat het aantal straten in Rotterdam veel kleiner is dan in Amsterdam en Den Haag. Dit heeft tot gevolg dat de stad grover is en dat er uit minder routes te kiezen valt. Dit kan weer tot gevolg hebben dat het beeld van stad sterk vereenvoudigd wordt. Waarbij de eenvoud zowel op te vatten is als duidelijkheid als versimpeling. Wanneer de oppervlakte van de openbare ruimte gedeeld wordt door de lengte (de straten) levert dit de gemiddelde breedte van de openbare ruimte. En dan wordt het verschil met andere steden ineens meetbaar. De straten van Rotterdam blijken gemiddeld ongeveer tot 1,5 keer zo breed als in beide andere steden.
"De traditie van de 19e eeuwse stad, waar gebouw in lijn staan en een scherpe grens hebben tussen straat en gebouw, werd tijdens de wederopbouw weer nieuw leven ingeblazen maar is inmiddels weer verloren gegaan"
Onverschillige architectuur
Een rondgang door het centrum van Rotterdam geeft de indruk dat gebouwen vaak niet bij de stad lijken te willen horen. De traditie van de 19e eeuwse stad waarin de gebouwen in lijn staan en een scherpe overgang maken tussen openbaar (de straat) en privé (het gebouw), een traditie die in de wederopbouwarchitectuur een nieuw leven werd ingeblazen, is in het centrum van Rotterdam inmiddels weer verloren gegaan. De wederopbouwarchitectuur werd gebouwd volgens klassieke principes van de stad, zoals wandvorming, markante entrees en in veel gevallen een klassieke opbouw van plint, corpus en een verbijzondering in de gevel of daklijn.Er is blijkbaar een bepaalde informaliteit in de Rotterdamse bouwcultuur geslopen waardoor het mogelijk is dat bepaalde gebouwen scheef staan of teruggetrokken liggen ten opzichte van de straat. Andere gebouwen staan met kolommen of een draaideur op de stoep of houden het publiek op afstand. Door het ontbreken van een duidelijke grens eigent een gebouw zich een deel van de openbare ruimte toe. De straten leveren hun heldere grenzen in en daarmee verliest de stad ook een deel van zijn openbare karakter. De straten van Rotterdam zijn van zichzelf al relatief breed, maar verliezen door onverschillige gebouwen nu ook hun architectonische inkadering.
"Rotterdam is niet romantisch, heeft geen tijd voor flauwekul, is niet vatbaar voor suggesties, luistert niet naar slap gelul"
