Studio Hartzema werkt sinds 2004 als Masterplanner aan het ontwerp van het Leiden Bio Science Park (LBSP).

Het LBSP is gelegen aan snelweg A44 tussen station Leiden en Oude Rijn. Het is met 130ha één van de grootste campussen van ons land en met voorsprong het grootste bio en life science cluster. Het gebied is boegbeeld van de topsector Life Sciences & Health. Momenteel (2020) zijn hier 19.000 werkzaam en vinden veel innovaties plaats. Het is een broedplaats van onderzoek en onderwijs. Met oplevering in het laatste decennium van 300.000m2 voor bedrijven en onderwijs, 1.500 woningen en de opening van het vernieuwde Naturalis Biodiversity Center worden de eerste contouren zichtbaar van een levendige en multifunctionele stedelijke omgeving. De campus wordt een krachtig innovation district.

“Leiden Bio Science Park is het grootste life science cluster in Nederland en behoort tot de top vijf van meest succesvolle parken in Europa"

Ambities van de Hollandse Campus

Belangrijke ambitie is het behoud van die toonaangevende positie als kenniscluster en de versterking van de nationale en regionale economie. Hiervoor is uitbouw van het LBSP door acquisitie van, en ruimte voor nieuwe bedrijven en instellingen van groot belang. Hiervoor is meer dan 15 jaar geleden een raamwerkplanning opgezet. Een dynamische planvorm met een sterk onderscheid tussen structuur en invulling, die stap voor stap ingevuld wordt en daar waar nodig aangepast conform de ontwikkelingen.
Een andere belangrijke ambitie is een upgrading van de kwaliteit van het gebied als Hollandse Campus. De omvorming van een ”bedrijventerrein” naar een ”campus”. Een Hollands landschap van water, wegen en wilgen wordt uitgerold. Dit landschap is niet alleen een onderscheidend beeldmerk van het gebied, maar zorgt ook voor een aanpak die recht doet aan de ambities op het vlak van biodiversiteit en klimaatadaptatie.

LBSP ligt centraal tussen de twee metropoolregio's van de Randstad.

Principedoorsnede Hollandse Campus — Principedoorsnede van de Hollandse Campus

In het LBSP wordt het klassieke stedenbouwkundig principe van bouwen in de rooilijn gehanteerd.

"LBSP als Hollandse Campus: De bebouwing staat in het groen en draagt door zijn kavelopbouw en enkelvoudige volumes bij aan de openheid en landschappelijkheid van de campus"

Het raamwerk van het LBSP beslaat ongeveer 50% van het totale grondgebied (60ha!). Deze bestaat uit een structuur van groen en water waarin wegen en paden worden ingepast. In het raamwerk worden ook twee grotere recreatieve verblijfsgebieden gerealiseerd. Deze worden thematisch ingevuld als ecologische tuin bij Naturalis, als woonpark in Schilperoort, als oeverlandschap rond de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen en als sport en recreatiepark voor het Universitair Sportcentrum. Deze verblijfsgebieden vormen de groene dooraderingen waarin tevens belangrijke fiets- en wandelroutes zijn opgenomen die aansluiten op het netwerk van groene verbindingen op lokale en regionale schaal.

"In het raamwerk voor de openbare ruimte lopen twee groene dooraderingen: aansluitend op het landgoed Endegeest en het Bos van Bosman."

De contramal van het landschappelijke en infrastructurele raamwerk bestaat uit de uitgeefbare gebieden. Binnen heldere kaders, gedefinieerde rooilijnen en een vast hoogteplafond van 40 meter is hier een flexibele invulling mogelijk. Het LBSP staat uit meerdere deelgebieden, die variëren in programmering en dichtheid. Op die manier wordt gestuurd in het ecosysteem van bedrijven, in de milieuzonering en in de vorming van stedelijke brandpunten met hogere dichtheid, woningbouw en voorzieningen. Het gebied strekt zich vanaf station Leiden uit tot aan de Oude Rijn en wordt doorsneden door de A44. Ten westen hiervan in Oegstgeest vinden we Nieuw Rhijngeest. Onder andere museum Corpus Experience is hier gevestigd.

Hartlijn en brandpunten

De Hollandse Campus wil het autoverkeer terugdringen. Bij de inprikkers vanaf de Plesmanlaan ten zuiden van het LBSP worden collectieve parkeervoorzieningen gerealiseerd. De automobilist wordt wandelaar. De parkeervoorzieningen dragen tevens bij aan vier stedelijke brandpunten. Bijzonderheid van het LBSP is zijn langgerekte vorm met een lengte:breedte-verhouding van 5:1. Het daardoor ontbreken van een vanzelfsprekend midden wordt ondervangen door meerdere brandpunten. Hier wordt gestuurd op een versmelting van stedelijke karakteristieken; hoge dichtheid, wonen, functiemenging, voorzieningen, landschap en verblijf. Met een eigen profiel en inkleuring dragen ze elk op een eigen manier bij aan de levendigheid van het LBSP. Een Groene Hartlijn van langzaam verkeer en openbaar vervoer rijgt de brandpunten aaneen.

Schilperooort

Schilperoort ligt op de meest oostelijke strandwal van Zuid Holland heeft daarom (als enige deelgebied) een zandige ondergrond. Om die reden wordt hier een uitzondering gemaakt op het waterrijke karakter van de campus. Er wordt een parkachtige omgeving gecreëerd, waar bomen als de inlandse eik, de linde, en de beuk de sfeer bepalen. De uitstraling van Schilperoort sluit goed aan bij de toekomstige eiken op de Wassenaarseweg en de vegetatie in het Bos van Bosman ten noorden van Schilperoort. In het groen zijn inmiddels 1.500 woningen gerealiseerd. Samen met de aanwezigheid van de Hogeschool Leiden en een gebouw voor de universiteit betekent die een bouwvolume van 195.000m2 BVO op een grondgebied van 12ha. en daarmee één van de dichtstbevolkte stukken van de stad.

Gorlaeus

De wens tot een verlevendiging en verdichting van het Gorlaeuscomplex vraagt om een rigoreuze aanpak van de huidige introverte en amorfe opzet van de gebouwen uit de jaren ’60 van de vorige eeuw. Ten eerste wordt hiervoor een brede sloot rond het complex gegraven die op een karakteristieke manier een onderscheid tussen binnen en buiten maakt en het gebied allure geeft. Via bruggen kan de bezoeker op meerdere plaatsen het universitaire gebied betreden. In plaats van de huidige situatie met één voorzijde en drie achterkanten kan het kader van water ervoor zorgen dat alle zijden representatief worden ingericht. Verder wordt het gebied aantrekkelijk gemaakt voor voetgangers. Een betere bereikbaarheid van buitenaf en aantrekkelijke looplijnen verrijken het gebied en stellen Gorlaeus meer open voor bezoek van buiten.

"Sylvius biedt in de nieuwe Leeuwenhoek bij uitstekplaats aan de beeldbepalende bedrijvigheid voor life science"

Sylvius

Sylvius biedt in het LBSP bij uitstek plaats aan de beeldbepalende bedrijvigheid voor life science. Het gaat hierbij om bedrijven uit de zwaarste milieucategorie voor life science. Het huidige Sylviuslaboratorium, met handhaving van het aantal huidige parkeerplaatsen, is ingepast in een bouwveld dat rondom ontsloten wordt door infrastructuur. Vanuit deze infrastructuur worden kavels uitgegeven en ontsloten. De gronden in dit deelgebied wordt volledig uitgegeven. Door het vastleggen van rooilijnen en contouren van bebouwing ontstaan mogelijkheden om de onbebouwde delen van de kavels samen te voegen en op een samenhangende wijze vorm te geven aan het parkeren en de buitenruimte.

Entreegebied

Het deelgebied Entree ligt centraal in het plangebied en vormt straks samen met de dynamiek van de Beta-faculteit in Gorlaeus het hart van de campus. Het gebied is goed zichtbaar vanaf de Plesmanlaan, goed bereikbaar vanaf de Plesmanlaan (auto, OV/R-net en fiets) en vanuit de Groene Hartlijn. De overwegend positieve locatie-eigenschappen dagen uit om in grotere vrijheid na te denken over de kansen voor dit deelgebied om bij te dragen aan de levendigheid en stedelijkheid van het LBSP. Gekozen is daarom voor een significant woonprogramma in dit deelgebied, ongeveer 1200 woningen, met aanvullende horeca. In 2018 is voor dit gebied een tender uitgeschreven die is gewonnen door Yisheng.

"Het plangebied Nieuw-Rhijngeest in Oegstgeest is strategisch gelegen in een regio die aan grote veranderingen onderhevig is"

Nieuw Rhijngeest zuid

Het plangebied Nieuw-Rhijngeest in Oegstgeest is strategisch gelegen in een regio die aan grote veranderingen onderhevig is. Zowel voor wat betreft verdere verstedelijking als voor het zorgvuldig vormgeven aan ecologie en bereikbaarheid is in de directe omgeving een groot aantal plannen in ontwikkeling. In de praktijk betekent dit de ruimtelijke als programmatische opzet van het gebied nauw afgestemd is met plannen voor het gehele Nieuw-Rhijngeest, het LBSP en de regionale afspraken zoals vastgelegd in het strategisch masterplan Knoop Leiden West. In totaal wordt hier 200.000m2 bedrijvigheid en ongeveer 800 woningen gerealiseerd.

Gegevens

Opdrachtgever: Gemeente Leiden en Universiteit Leiden
Looptijd: 2004 - heden
Supervisor: Henk Hartzema
Ontwerpteam: Federica Francalancia (projectleider), Jasper Pat, Ruben Sannen, Michiel Burgerhout, Anne Zekveld, Alice Pokorna, Rudolf van Ee, Mariana Brito, Lucia Macri, Federico Gambi, Davide Benini, Martina Flanderova, Mattia Aragoni, Martijn Bus, Ido Laor, Honore van Rijswijk

Uitwerkingen

Supervisie LBSP

In 2007 is Henk Hartzema aangesteld als supervisor van het Leiden Bio Science Park. In deze rol wordt de kwaliteitsbewaking van gebouwen en buitenruimte van het gebied ondergebracht. Dit gebeurt op basis van een Beeldkwaliteitplan van 2 pagina’s A4. De supervisor introduceert architecten in het LBSP, stimuleert en beoordeelt kwaliteit en brengt samen met de initiatiefnemer(s) en/of de architect de individuele bouwplannen in de vergadering van Welstand.

In de loop der jaren zijn meer dan 30 gebouwen in het LBSP begeleid en gerealiseerd. Het gaat om gebouwen voor onderzoek, productie en onderwijs. Daarnaast zijn er meerdere woongebouw gerealiseerd en twee publieke gebouwen (Naturalis en Corpus). In totaal gaat het om ruim 450.00m2 (2020).

In 2019 is de functie verlengd voor een periode van 3 jaar.

Masterplan Entreegebied LBSP

Het Entreegebied moet het kloppend hart van het LBSP worden. Het is gelegen bij de nieuwe entree tot het park en aan de centrale hartlijn voor langzaam verkeer en OV. De bestaande aanwezigheid van de faculteit FWN, de Schotel met collegezalen en het Universitaire Sportcentrum wordt aangevuld met stedelijke functies en wonen. In het kader van het Masterplan is de verkeersstructuur voor het hele park herzien en worden centrale parkeergarages voorgesteld.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden en Gemeente Leiden
Projectmanagement: 40ha. 159.000m2 BVO
Looptijd: 2014
Status: lopend
Projectteam: Mariana Brito, Michiel Burgerhout,
Federica Francalancia, Jasper Pat, Ruben Sannen

Nieuw Rhijngeest Zuid 2.1 herziening

Op het grensgebied van verschillende grondeigendommen is de dragende groenstructuur optimaal ontworpen. De herziening legt hierin het vergrootglas op de verschillende gebouwtypologien en de programmatische grensgebieden. Hierin wordt het woongebied aan de Oude Rijn doormiddel van een groene wig verbonden met het bedrijvengebied die tevens de verbinding legt met een haven in het noorden. Zodoende heeft deze herziening een verdere optimalisering mogelijk gemaakt in kaveluitgifte en gebruik.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden
Looptijd: 2014-heden
Omvang: 19 ha
Status: lopend
Projectteam: Ruben Sannen, Lucia Macri, Jasper Pat

Paviusstraat

In overleg met Universiteit Leiden en het Leids Universitair Medisch Centrum zijn de mogelijkheden onderzocht voor stadswoningen en zelfstandige studentenwoningen in twee blokken in stationsgebied Zeezijde. In het ontwerpproces is de directe omgeving meegenomen vanuit de opvatting dat het teveel een gebied van niemand is, terwijl in potentie binnenstadskwaliteiten mogelijk zijn. Nagedacht is over de grotere structuur van de openbare ruimte waar de te realiseren bouwblokken vervolgens van profiteren. Architectuur krijgt context.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden en LUMC
Looptijd: 2012
Omvang: 2.650 m2, 7.300m2 BVO
Status: afgerond
Projectteam: Michiel Burgerhout (projectleider),
Jasper Pat

Studie uitgevoerd in samenwerking met VVKH architecten

Polderbruggen

Leiden Bio Science Park wordt een Hollandse Campus waarin gras, water, wilgen en rode klinkerwegen de sfeer bepalen. De bruggen over de vele sloten vormen een terugkerende verankering aan deze plaats. Het zijn eenvoudige platte en lage bruggen, kenmerkend voor Zuid-Holland waarbij land en water zo dicht bij elkaar komen.

De bruggen verschillen in lengte, breedte en verkeersklasse, een variatie die wordt opgevangen in de vlakke betonplaat. Hierop staan witte stalen leuningen uit 1 stuk. Met een lasersnijder is in iedere brug het motief van steeds een andere polderbloem uitgesneden.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden
Looptijd: 2011-heden
Omvang: n.v.t
Status: 1 brug gerealiseerd
Projectteam: Michiel Burgerhout (projectleider),
Jasper Pat, Martine Flanderova

Buitenruimte Hildebrandpad

De twee blokken met 504 studentenwoningen markeren het begin van de Boerhaavecampus. Een groen stadspark van 12ha. met woningen en (onderwijs)voorzieningen. Hier staan gebouwen met de voeten in het gras en is het park een doorlopend openbaar gebied. Het ontwerp maakt een groen gazon met verspreide bomen en geclusterde heesters zoals rhodondendrons. De meanderende paden zijn geplaveid met waalklinkers in een speciaal ontwikkelde mix die overeenkomt met de historische paden elders in de omgeving.

Opdrachtgever: DUWO en Universiteit Leiden
Projectmanagement: 1,4ha.
Looptijd: 2012
Omvang: opgeleverd
Projectteam: Jasper Pat

Ontwerp opgesteld in samenwerking met Claus en Kaan Architecten en Copijn (boomadvies)

Knoop Leiden West

Het rapport ”Knoop Leiden west” (kruising RijnlandRoute/A44) is een analyse van kansen die de inpassing van de Rijnlandroute biedt. Het is opgesteld naar aanleiding van het verkeerskundig ontwerp van de provincie Zuid Holland. Dit ontwerp voor de Rijnlandroute betreft voornamelijk een verkeerskundige oplossing in twee varianten, maar blijft achter in de ruimtelijke inpassing in de regio. Deze studie verkent de ruimtelijke effecten van dit ontwerp en eindigt met een pleidooi voor verbindende kwaliteiten van infrastructuur.

Opdrachtgever: Gemeente Leiden
Looptijd: 2011
Status: afgerond
Projectteam: Anne Zekveld (projectleider), Davide Benini,
Federica Francalancia, Jasper Pat, Alice Pokorna

In samenwerking met BVR

Onderdoorgang A44, Wassenaarseweg

Benadrukken van de langsrichting van de Wassenaarseweg.

Ingrepen:

een soepel verloop van de verlaagde rijbaan. Voet- en fietspaden blijven op niveau.
verlichting onder het viaduct op een aantrekkelijke, sociaal veilige manier.
grondbakken die de wegvakken afzomen, hoogteverschillen overbruggen en een voorziening bieden op delen waar plantengroei onmogelijk is.
het schilderen van het bestaande viaduct.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden
Looptijd: 2010 – Heden
Status: deels uitgevoerd
Projectteam: Jasper Pat (projectleider), Rudolf van Ee,
Michiel Burgerhout

Universitair Sportcentrum Leiden

De noodzakelijke verplaatsing van het Universitair Sportcentrum boodt de mogelijkheid meer levendig onderdeel te worden van het LBSP. Met dat uitgangspunt is een sportpark ontworpen als een tuin centraal in de Hollandse Campus. Het terrein is gedeeltelijk opgehoogd waarbij velden juist verzonken liggen. De randen zijn open met een omlijsting van water. Middendoor loopt een openbaar fiets- en wandelpad omzoomd met vier rijen kersenbomen. Aan deze route komen alle functies samen en ligt een pleintje met kantine en kleedkamers.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden
Looptijd: 2011-2012
Omvang: 3,9ha.
Status: opgeleverd september 2012
Projectteam: Jasper Pat (projectleider), Michiel Burgerhout, Rudolf van Ee, Alice Pokorna, Davide Benini,
Federico Gambi

Hoogbouwvisie

Masterplan Boerhaave

Het Boerhaavegebied is onderdeel van wat voorheen een groter medisch cluster was met paviljoenachtige bebouwing. Met de bouw van het LUMC in de jaren 90 is het merendeel van de historische bebouwing verdwenen. Het Boerhaavegebied is de parel die bewaard is gebleven en in een gebied dat steeds verder verdicht alleen maar aan kracht zal toenemen. Het Masterplan legt ontwikkelingsmogelijkheden vast voor bebouwing en groen met als uitgangspunt het behouden en uitbouwen van de bestaande cultuurhistorische en ruimtelijke kwaliteiten.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden en TNO
Projectmanagement: Res en Smit
Looptijd: 2007
Omvang: 12 ha, 140.000 m2 bvo
Status: afgerond en in uitvoering
Projectteam: Jasper Pat (projectleider)

In samenwerking uitgevoerd met VVKH Architecten

Stedenbouwkundig Masterplan

Het Masterplan ontwikkelt een landschappelijke onderlegger met sloten, wilgen en klinkerwegen; de Hollandse Campus. Hierin zijn bouwvelden afgebakend met strakke rooilijnen, duidelijke programmering en parkeren uit het zicht. Het landschap maakt zo de bestendige structuur waarbinnen de invulling van bouwvelden flexibel is.

Onderliggend wordt de plattegrond van LBSP gevormd door een optimale aanhechting op de omgeving, het benutten van bestaande ((landschappelijke) kwaliteiten en de sturing in hinderzones waardoor functiemenging mogelijk wordt en een afwisselend stedelijk gebied kan ontstaan.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden en Gemeente Leiden
Looptijd: 2003-heden (ontwerp) 2006-heden (uitvoering)
Omvang: 129ha. 500.000m2
Status: vastgesteld en in uitvoering
Projectteam: Jasper Pat (projectleider), Mattia Aragoni, Martijn Bus, Ido Laor, Honore’ van Rijswijk, Anne Zekveld

landschapsontwerp: Juurlink + Geluk
Het document kunt u hier downloaden.

PVE De Leeuwenhoek

Leiden Bio Science Park is het grootste dedicated park voor biomedische life sciences in Nederland. Voor een impuls aan de nationale kennissamenleving is het noodzakelijk internationaal aan de top mee te draaien. Gemeente Leiden en Universiteit Leiden hebben daarom de handen ineengeslagen om het bestaande kenniscluster verder te ontwikkelen. Hiervoor is een nieuw bestemmingsplan noodzakelijk; de gronden zijn bijna geheel uitgegeven, waardoor uitbreiding van uitgeefbaar terrein is gewenst. Het Programma van Eisen is hiervoor de opmaat.

Opdrachtgever: Universiteit Leiden en Gemeente Leiden
Looptijd: 2003-2004
Omvang: 86ha. 500.000m2
Status: vastgesteld en opgevolgd door het Masterplan LBSPProjectteam: Martijn Bus, Honore’ van RijswijkUitgevoerd in samenwerking met Ruby van den Munckhof en Arjan Klok

Strategisch Masterplan Knoop Leiden West

Oorspronkelijk was Nieuw Rhijngeest (toen Rijnfront) bestempeld als gebied voor bedrijvigheid. In de planvorming ontstond het inzicht deze locatie aan de Oude Rijn beter te benutten voor woningbouw. Om dit mogelijk te maken diende een regionale herverdeling van functies plaats te vinden. Vijf gemeentes en Universiteit Leiden als grondeigenaar hebben daarvoor, onder regie van de provincie, een Masterplan opgesteld. Hierin is de schaarse ruimte herverkaveld en zijn landschappelijke structuren en (recreatieve) verbindingen vastgelegd.

Opdrachtgever: Provincie Zuid Holland
Looptijd: 2002-05
Omvang: 508.500 m2 bvo wonen, 408.000 m2 bvo biomedische lifescience kantoren, 44.000 m2 bvo voorzieningen
Projectteam: Henk Hartzema

In samenwerking met: West 8, ArchitectenCie, StadNetwerk

Alle werken